De ontrafeling van ons geldstelsel

Wat staat er op het spel?

Vergelijk je geld met water, dan is ons geldstelsel het irrigatiesysteem dat de economie bevloeit. Hoe beter de doorstroming, hoe welvarender de samenleving – want zoals water gewassen doet opbloeien, zo brengt geld de economie in beweging. Althans, dat is het idee.

In werkelijkheid staan grote delen van de samenleving droog, terwijl het geld bij een kleine groep mensen tegen de plinten klotst. Zoals de kanalen nu zijn aangelegd en de sluizen worden bediend, faciliteert ons geldstelsel ongebreidelde vermogensgroei voor de allerrijksten. Dat leidt tot steeds grotere ongelijkheid en maatschappelijke spanningen. Tegelijkertijd wordt het geldstelsel permanent gestut met publiek geld. Zonder miljarden aan overheidssteun was het systeem allang als een kaartenhuis ingestort. De bankreddingen in 2023 laten opnieuw zien dat de houdbaarheid van het huidige stelsel zijn einde te nadert.

Technocraten bij centrale banken en grote financiële instellingen werken aan een nieuw ontwerp voor het geldstelsel van de toekomst. Dat biedt kansen voor een rechtvaardiger stelsel, maar er schuilt ook een gevaar in: democratische inspraak op het ontwerpproces wordt nauwelijks benut. De financiële elite krijgt zo vrij spel om hun grip op de inrichting van het geldstelsel te bestendigen – en daarmee ook op de politiek economische macht die ermee gepaard gaat. Het belang van de burgers dreigt het onderspit te delven.

Om onze democratie te wapenen tegen de macht van het grote geld is allereerst een beter begrip van ons geldstelsel vereist. Thomas Bollen en Martijn Jeroen van der Linden, de vaste auteurs van Follow the Money over geldzaken, werkten daarom de afgelopen twee jaar samen met cartograaf Carlijn Kingma om dit complexe onderwerp toegankelijk te maken.

We brengen het geldstelsel in kaart aan de hand van de metafoor ‘geld als water’ en verkennen alternatieven voor een rechtvaardiger stelsel. We nemen je mee op ontdekkingsreis achter de façades van de financiële wereld, langs onzichtbare geldstromen en verborgen krachten en het strijdtoneel waar de toekomst van ons geld wordt beslecht.

Waarom is dit onderwerp nu zo belangrijk?

Momenteel denken centrale banken wereldwijd na over de toekomst van ons geldstelsel. De centrale bank van Europa, de ECB, voert tot juli 2023 experimenten uit met een digitale euro. Digitale technologie biedt mogelijkheden voor een rechtvaardiger stelsel, maar kan onze democratische verworvenheden ook bedreigen. Wat gebeurt er met contant geld? Kunnen we straks nog anoniem betalen? De keuzes die binnenkort worden gemaakt, hebben grote gevolgen voor de samenleving. Dit is het aangewezen moment om democratische invloed uit te oefenen op de inrichting van het geldstelsel van de toekomst.

Van wie is ons geld? is een van de langstlopende dossiers van Follow the Money. Met dit project zetten we een nieuwe stap. We breiden het dossier uit met visualisaties, artikelen en audiotours om de wereld van het geld tot leven te brengen en inzichtelijk te maken.